Aan de slag met warmtepompen in de buurt: hoe kies je voor de juiste?

Warmtepompen zijn een belangrijk alternatief voor de vervanging van de cv-ketel. Daarom bekijken lokale bewonersinitiatieven welke mogelijkheden interessant zijn en regelen ze collectieve inkoopacties. Warmtepompen zijn er echter in vele soorten en maten. Hoe adviseer of kies je de juiste pomp? Energiecafé Mook en Middelaar, en Zonnewarmte.NL Ramplaankwartier Haarlem vertellen over hun ervaringen.

Energiecafé Mook en Middelaar richt zich op hybride warmtepompen (elektrisch in combinatie met gas). Bewonerscollectief Zonnewarmte.NL Ramplaankwartier richt zich op water/water-warmtepompen in combinatie met PVT-panelen. Hoe selecteren zij een geschikte leverancier?

Collectieve inkoop Mook en Middelaar

Jannes Marinus van Energiecafé Mook en Middelaar ontzorgt samen met 15 andere vrijwilligers bewoners bij de keuze voor de juiste warmtepomp. Want die vraag komt steeds meer langs. Daarom heeft het Energiecafé een leveranciersactie voor warmtepompen opgezet. Jannes: “De keuze voor een warmtepomp moet iedereen uiteindelijk individueel maken. Wij willen met onze inkoopactie vooral voor het eerste zetje geven en de bewoner begeleiden als daar om wordt gevraagd.”

Wat je moet meenemen in je afwegingen

De vrijwilligers van het Energiecafé hebben eerst online onderzoek gedaan naar allerlei soorten warmtepompen en leveranciers. Jannes: “Mensen zijn veelal alleen geïnteresseerd in het de verlagen van de CO₂ en de terugverdientijd van een warmtepomp. Toch moet je ook zaken als levensduur, leverings- en onderhoudsgarantie, voortdurende verbeteringen in de technologie, betrouwbaarheid en bestendigheid van de warmtepomp én de leverancierskennis tevens belangrijke meenemen in je overwegingen. Dat soort zaken hebben wij vast uitgezocht voor onze inwoners.”

Selectiecriteria leveranciers

Het uitgebreide onderzoek via Google leverde 20 soorten warmtepompen op. Daarna is een shortlist opgesteld met vijf leveranciers. Die ontvingen een vragenlijst (algemeen, technisch, kwaliteit, kosten en levertijd zakelijk) voor de vervolgselectie. Daarna zijn gesprekken gevoerd met de vijf leveranciers. Daarbij is er onder meer gekeken of de warmtepomp voorbereid is op all-electric en uitbreidbaar, of de pomp goed werkt bij -10 graden, hoeveel geluid hij maakt, hoe milieuvriendelijk het koudemiddel is, hoe efficiënt de pomp werkt en welke service de leverancier biedt. “En heel belangrijk,” zegt Jannes, “het moest allemaal verteld kunnen worden aan de bewoners, zonder al teveel technische details.”

Geen dozenschuivers kiezen

Toch was een belangrijk criterium hoeveel technische kennis de leverancier in huis heeft, en of er voortdurend geïnvesteerd wordt in de technologie. Jannes: “De technologische ontwikkelingen gaan razendsnel. Dan wil je graag samenwerken met een partij die de laatste innovaties meeneemt in zijn ontwerp. Wij hebben de leveranciers gevraagd naar hun ontwikkelprogramma, met een horizon langer dan twee jaar. Daarmee sluit je ‘dozenschuivers’ uit die zelf niets doen aan ontwikkeling maar alleen warmtepompen verkopen. Wij kozen voor toekomstbestendige partijen die ons lieten zien wat er onder de motorkap zit en hoe dat verder ontwikkeld wordt.”

Keuze voor nieuwkomers

Twee leveranciers mochten zich aan de bewoners presenteren: DeWarmte (Pomp AO) en Weheat (Blackbird). De warmtepomp van DeWarmte is all-electric ready en heeft een vermogen van 6,4 kW. Het bedrijf werkt ook aan een all-electric upgrade. De warmtepomp van Weheat is ontworpen voor installatie op een plat dak, 100% recyclebaar en heeft een vermogen is 8 kW (bij -10 graden). Bewoners kunnen kiezen voor een hybride of volledig elektrische variant. Zowel DeWarmte als Weheat zijn jonge ondernemingen die van de startup naar de scale-up fase gaan. Jannes: “Dat kun je zien als een risico maar wij vinden het belangrijker dat ze technisch de beste prestaties kunnen garanderen. Bovendien is hun service uitstekend, want wat gebeurt er als je warmtepomp op 1^e kerstdag stopt? We hebben het getest: de telefoon werd opgenomen."

Warmtelekberekening

Ruim 120 bewoners bezochten de presentatie. Binnen drie maanden zijn vervolgens 38 warmtelekberekeningen gedaan, 33 offertes uitgebracht en 13 warmtepompen geïnstalleerd. Warmtelekberekeningen laten zien welk soort warmtepomp nodig is. Jannes: “Het is zonde als je een warmtepomp aanschaft met een vermogen van 6 kW, terwijl je na (extra) isoleren een vermogen van 2,5 kW nodig hebt. Verder moet je ook goed kijken of de warmtepomp kan ‘terugmoduleren’: kan de pomp zijn vermogen naar beneden aanpassen?” Bij de berekening bleek dat de terugverdientijd ook interessant was, en dat is mooi meegenomen. Jannes: “Maar geld was niet ons belangrijkste criterium. Wij hebben vooral gekeken naar betrouwbaarheid, technische innovatie en service.”

Bekijk de rekentool die Energiecafé Mook en Middelaar gebruikt om de warmtelekberekening te maken.

Collectieve aanpak Haarlem

Bij Zonnewarmte.NL Ramplaankwartier uit Haarlem is gekozen voor een collectieve aanpak om de buurt van het gas af te helpen. Hans Broeks is een van de wijkbewoners. Hij werk er als kennismanager maar is ook nog steeds vrijwilliger bij de stichting Zonnewarmte.NL: “Wij willen de buurt als geheel aansluiten op een zonnewarmtenet. De bewoners zijn zowel de leverancier als de afnemer van hun eigen warmte. Dat gebeurt door warmte op te wekken via PVT-panelen.”

Warm water uit een WKO

In de vorm van warm water wordt die warmte vervolgens afgegeven aan het buurtwarmtenet. Hans: “De zon is onze bron. De aarde is onze accu. Het warme water wordt opgeslagen in de grond, middels een WKO. In de winter wordt dat water van zo’n 18 graden weer opgepompt. Het wordt vervolgens verder opgewarmd door de warmtepomp met elektriciteit (o.a. van de PVT-panelen) tot 55 graden. Dat is voldoende voor de verwarming van je huis. Voor het douchen is er een boilervat dat het water op de juiste temperatuur houdt.”

PVT-warmtepomp nodig

De opzet van een zonnewarmtenet vraagt om een ander soort warmtepomp, namelijk een PVT-warmtepomp. Zo’n warmtepomp moet de warmte van het water uit de WKO kunnen ophogen naar 55 graden. Dat vereist water/water-warmtepompen. Hans: “Het voordeel is dat deze warmtepomp geen buiten-unit nodig heeft. Buren ervaren dan ook geen overlast. De pomp is veel stiller dan een lucht/water-warmtepomp die je vaak op daken of in tuinen ziet.”

Bulkofferte opgevraagd

Zonnewarmte.NL maakt geen gebruik van een collectieve inkoop maar selecteert wel aanbieders. Die selectie van potentiële leveranciers van water/water-warmtepompen is vervolgens uitgenodigd om een aanbieding te doen. Hans: “Het is meer een soort bulkofferte die wij uitvragen. We hebben voorafgaand aan ons inkoopproces deskresearch gedaan. Dat leverde ongeveer 20 potentiële leveranciers op.”

Template in Excel

Vervolgens heeft de stichting een uitvraagtemplate met uitgangspunten voor de aanbieders opgesteld. Hans: “Dat is een zeer uitgebreide Excel die vraagt om een totaalplaatje van de standaardsetup. Daarnaast hebben we ook gevraagd of de leveranciers aanbiedingen willen doen voor andere zaken zoals de warmte-afgifte, verzwaring van de meterkast en decentrale warmteterugwinventilatie. Met 1200 potentiële woningen zijn we interessant voor dit soort partijen. Daarom verwachten we ook bepaalde kortingen te ontvangen.”

Niemand uitgesloten

De stichting stelde een brief op met specificaties en richtprijzen, en nodigde de leveranciers uit. Hans: “We onderhandelen nu met negen leveranciers. Met drie hebben we inmiddels een raamcontract getekend en doen we nu praktijkervaring op. Er wordt overigens niemand uitgesloten. We willen vooral in de praktijk leren hoe het werkt met deze partijen. Er kunnen dus nog steeds partijen bij komen of juist afvallen.”

Weinig onderscheidend vermogen, vooralsnog

De criteria omvatten onder meer de standaard setup die bestaat uit 12m² PVT-panelen, dakmontage, veiligheidsvoorzieningen, arbeidskosten, kabels, een boilervat en een water/water-warmtepomp van 8 kW die kan terugmoduleren. Hans: “Het belangrijkste is echter dat hun oplossing moet werken met 18 graden brontemperatuur, en die kan ophogen naar 55 graden afgiftetemperatuur. Op dit moment zien we nog weinig onderscheidende punten. Er zijn prijsverschillen maar het echte onderscheidend vermogen zal pas gaan blijken uit de offertes die de leveranciers indienen na een schouw bij mensen thuis. Inmiddels hebben zowel fabrikanten als leveranciers als combinaties ingetekend. We hebben dan ook goede hoop op een succesvolle vervolgstap.”